Thực đơn
Harmonica
Tùy những dòng kèn khác nhau và cấu tạo của chúng cũng khác nhau, nhưng các thành phần cơ bản cho mọi dòng kèn Harmonica là Comb (thân kèn, lược kèn), Reed plate (ruột kèn) và Cover plate (2 nắp trên cùng ở 2 mặt trên dưới của kèn).
Comb hay thân kèn, lược kèn là phần thân của cây kèn. Vai trò của comb là khung kết nối 2 thanh reedplates (ruột kèn) ở bên trên và dưới. Vai trò của comb là một hệ thống chặn hơi và làm kín hơi, khi mà ở đó một số vị trí cố định nằm ở comb và reedplates được liên kết với nhau bằng ốc vít hoặc đinh tán để đảm bảo sự liên kết chắc chắn của 2 bộ phận.
Chất liệu của comb cũng đa dạng, ban đầu khi vật liệu từ nhựa chưa được chế tác phổ thông, thì comb chủ yếu làm bằng gỗ (gỗ thông, gỗ lê, gỗ đào..). Cho tới khi các vật liệu khác phổ biến hơn thì comb có thể làm từ nhựa ABS, tới thủy tinh nhựa dẻo nghiền nhỏ (Plexiglass - vật liệu chuyên dùng làm cửa sổ máy bay) như một số dòng kèn cao cấp Chromatic của hãng Hohner, tới vàng hoặc titan... nhưng phổ thông nhất vẫn là nhựa ABS và gỗ.
Công nghệ chế tác comb vô cùng tỉ mỉ và quan trọng vì comb được chế tác không tốt sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới âm thanh của kèn, hoặc bị thoát hơi làm tốn hơi khi sử dụng, cũng như các hiệu ứng của cây kèn (các kĩ thuật bend, ngân, wah wah..).
Comb mỗi dòng kèn cũng khác nhau và của dòng kèn Chromatic là phức tạp nhất vì nó còn liên kết thêm nhiều bộ phận mở rộng như mouthpiece, slide..
Hiện comb của kèn có 2 thiết kế phổ thông là comb kín (comb liền khối) và comb hở (comb không liền khối).
- comb kín: là các comb mà ở đó mọi chi tiết của kèn đều thiết kế liền với các reedplates, thiết kế này cực kì phức tạp và yêu cầu chi tiết chính xác cao, 2 thành phần comb và reedplate kết nối liền nhau và thường các reedplate đặt vừa khít nằm trong hoàn toàn comb, tạo ra độ kín hơi hoàn hảo. Nhưng công nghệ này thường chỉ được các hãng kèn lớn đầu tư, các hãng kèn Trung Quốc không có tập trung nhiều về công nghệ này mà họ tập trung vào comb hở (comb không liền khối) để giảm tối đa chi phí đầu vào của các chi tiết kèn. Thường thiết kế của cover (nắp của kèn) sẽ liền theo với comb và reedplate tạo thành một khối kín thống nhất.
- comb hở: là các comb mà ở đó phần comb và reedplate không dính liền nhau mà sẽ được gia công riêng biệt, các thanh reedplate rời và đặt thẳng lên mặt trên của comb, giống như kê thêm 1 miếng gỗ nằm hẳn trên mặt bàn vậy. Có thể thấy hẳn 1 phần reedplate nằm ngay trên comb.
Reedplate hay là ruột kèn, là chi tiết quan trọng tương tự như comb. Một thanh Reedplate là một miếng kim loại hình chữ nhật thường chứa các reed (lá kim loại) đóng vai trò là các bộ phận tạo ra âm thanh.
Các lá kim loại sẽ được cân chỉnh sẵn theo 1 tỉ lệ dài ngắn khác nhau (các lá dài thì tiếng sẽ trầm và các lá tạo ra âm càng cao thì càng ngắn). Mọi reed có xu hướng chếch xuống cao hơn khe của nó 1 khoảng cách để khi một luồng hơi thổi hoặc hút vào nó sẽ bị kéo sát về vị trí khe cân bằng, cộng hưởng và tạo ra âm thanh.
Thanh reedplates có thể làm từ nhiều dạng kim loại miếng như Đồng, Thép, Crom... Trong khi Reed thì thường ưu tiên được làm bằng đồng vì tính chất đàn hồi tốt của nó. Ngoài ra để tăng độ bền các hãng sản xuất thêm các chất liệu như thép, đồng pha phốt pho.
Bản thương mại và cải tiến của 1 reedplates hoàn toàn bằng nhựa được thiết kế bởi Finn Magnus năm 1950. Thời điểm đó Magnus thiết kế reed, reedplates và comb tạo bởi plastic và cải tiến nó nhưng cộng đồng đánh giá không cao vì độ đàn hồi của nhựa và âm sắc tạo ra từ nó quá kém nên thiết kế này sớm đi vào quên lãng.
Reed được gắn với reedplates qua đinh tán hoặc một số dòng kèn thì hàn điện để cố định được 2 bộ phận với nhau.
Cover plates hay còn gọi là nắp của kèn được thiết kế theo 1 cặp 2 nắp ở 2 đầu trên và dưới của kèn tương ứng bảo vệ cho reedplates. Khác với các chất liệu làm ra reedplates và comb ở trên, chất liệu từ kim loại vẫn được ưu tiên triệt để hơn ở phần cover, vì các cover từ kim loại có tính chất tạo vang, âm sắc rõ hơn các chất liệu khác. Cũng có 1 số dòng kèn thiết kế từ nhựa, hoặc gỗ (thường là các bản customize của người chơi tự tạo ra) được bày bán nhưng quan điểm và thị hiếu chung của cộng đồng người chơi và nhà sản xuất đều ưu tiên tới chất liệu kim loại. Các thiết kế từ cuối thế kỉ 19 và tới thế kỉ 21 này vẫn giữ được quan điểm về chất liệu của cover..
Phần cover là phần trực tiếp ảnh hưởng tới trải nghiệm của người sử dụng khi nó là thành phần tiếp xúc trực tiếp tới môi và miệng của người thổi. Các kim loại tốt sẽ làm hạn chế tối đa sự ma sát khi người sử dụng ngậm di chuyển.
Windsavers hay có tên gọi là van tiết kiệm hơi, là một bộ phận cực kì quan trọng trong kèn chromatic. Vì kèn chromatic xếp diện tích từng reed gần nhau hơn các kèn khác, thường là 64 note (tức gấp 2-3 lần note các dòng kèn khác) để đảm bảo được qua slide (cần gạt) có thể chuyển các note theo quy luật chromatic nhanh hơn. Chính vì thiết kế của nó thêm các thành tố như slide, mouthpiece nên comb sẽ được chia thêm 1 tầng nữa, đồng nghĩa với việc các lỗ thoát hơi của kèn nhiều hơn, khi hút hoặc thổi luồng hơi sẽ bị thoát ra ngoài nhiều hơn.
Thiết kế của windsaver thường là những lá bằng teflon dán đè lên trên các reedplate ở ngay phần đóng đinh của reed với reedplate, nhưng không chặn quy chế hút thổi của nó. Mỗi khi người sử dụng thổi hoặc hút, quy chế vật lý làm windsaver ở các lỗ đối diện sẽ giữ chặt lại làm kín hơi hoàn toàn, đồng nghĩa với người sử dụng tiết kiệm đc khá nhiều hơi thở bị thoát vô ích ra bên ngoài.
Mouthpiece là một bộ phận đặc biệt chỉ có ở chromatic, mà nó đóng vai trò tạo kín hơi giữa các thiết kế bên trong với slide (cần gạt chỉnh luồng hơi) với phần ngậm bên ngoài. Mouthpiece có thiết kế liên kết gắn với comb qua các ren bắt vít hoặc liền khối như một số dòng chromatic cải tiến (như CX 12 của Hohner).
Kể từ những năm 1950, nhiều người chơi diatonic blues đã khuếch đại tiếng kèn của họ bằng micro và bộ khuếch đại tự nhiên bằng cách dùng các kĩ năng bằng tay như wah wah, hay chính tay của họ cũng là một dạng khuếch đại.
Nhiều người khác lại nhận ra rằng sử dụng các công cụ hỗ trợ như ly cốc, các hộp nhựa bịt kín, hay gần nhất là 1 sản phẩm thương mại như Harp Wah thiết kế bởi Roly Platt cho ra các chất âm rất đặc trưng. Nhưng các sản phẩm hay phương pháp này chỉ tạo ra tiếng vang phần nào ở không gian hẹp.
Một số người nhận ra có thể biến tiếng Harmonica tự nhiên thành các âm như nhạc cụ điện như guitar điện, violin điện.. Một trong những người đầu tiên sử dụng phương pháp này là Marion "Little Walter" Jacobs, người đã chơi kèn bằng micro "Bullet" được bán từ các nhân viên ở đài phát thanh. Cách chơi này giúp cho tiếng Harmonica của anh có âm thanh biến đổi âm như một cây guitar điện. Đồng thời, ampli tạo ra những dải tần số âm có thể biến đổi theo ý muốn của người sử dụng để cho ra những âm thanh theo tỉ lệ trộn của Treb, Bass, Echo. Walter khi sử dụng cách chơi này thường khum vòm cả 2 tay và bịt kín âm thanh tạo ra như một chiếc saxophone, do đó Walter có đưa ra thuật ngữ "saxophone Mississippi".
Một số người chơi kèn Harmonica phổ thông khi đó sử dụng mic Shure SM 58 và micro này được ví như sinh ra là để dành cho Harmonica, mang lại âm thanh mộc, tự nhiên. Thế nhưng thật sự người chơi Blue ở phương tây vẫn ưa thích các âm sắc tạo ra từ micro biến tiếng kèn của họ thành các tiếng nhạc cụ điện. Kể cả khi công nghệ âm thanh đã phát triển, người chơi kèn Harmonica cũng có nhiều lựa chọn hơn về các phụ kiện biểu diễn thu âm của họ nhưng cách chơi blue của nhiều nghệ sĩ vẫn lựa chọn các sản phẩm tạo âm như guitar điện: Kalamazoo Model Two, Fender Bassman và Danelectro Commando.
Rack hoặc holder là các giá đỡ hay kẹp cố định kèn để người chơi có thể kết hợp trình diễn harmonica với các nhạc cụ khác sử dụng tay như piano, trống cajon, guitar..
Các giá đỡ này có chức năng kẹp kèn và sẽ đeo lên cổ người thổi để cố định vị trí cho người thổi.
Là các phụ kiện hỗ trợ làm giảm âm lượng kèn về tối đa 20%. Dành cho những người có nhu cầu tập thổi mà không muốn làm phiền người xung quanh, hay không gian hẹp.
Thực đơn
HarmonicaLiên quan
Tài liệu tham khảo
WikiPedia: Harmonica